یکی از سنگ‌های مقاوم و فشرده در ساخت‌وساز، سنگ تراورتن است. سنگ تراورتن در واقع نوعی سنگ آهک است که عمدتا از رسوب مواد معدنی کربنات کلسیم در چشمه‌های آب گرم، غارهای آهکی، رودخانه و یا دریاچه تشکیل شده است. ظاهر این سنگ متراکم و سخت به صورت رگه‌ای و با طرح فیبری است و هر چه میزان تخلخل آن بیش‌تر باشد بدین معنی است که سنگ تراورتن جوان‌تر است. میزان تخلخل در سنگ تراورتن جوان‌تر در حدود ده الی هفتاد درصد می‌باشد؛ اما در نوع باستانی آن به دلیل تبلور کلسیت ثانویه در فضاهای منفذ اصلی، کمتر از دو درصد می‌باشد. تم رنگی روشن این سنگ و تخلخل بالای آن موجب شده تا سنگی مناسب در ساختمان سازی مخصوصا در نمای بیرون ساختمان‌ها باشد. حال اگر می‌خواهید بدانید سنگ تراورتن چیست، چگونه رنگ می‌گیرد، در چه مکان‌هایی کاربرد دارد و یا اینکه معادن ان در ایران و دنیا کجاست، ما در این مقاله به تمامی این سوالات پاسخ داده‌ایم. با ما همراه باشید.
سنگ تراورتن چه نوع سنگی است؟
همانگونه که در بخش سنگ تراورتن چیست خواندید، سنگ تراورتن جزو سنگ‌های رسوبی متخلخل و از دسته سنگ‌های تزئيني می‌باشد. این سنگ آهکی از رسوب مواد معدنی کلسیم کربنات در چشمه‌های آب معدنی مانند چشمه‌های آب گرم تشکیل می‌شود و به صورت پهنه‌های بسیار وسیعی دیده می‌شود. وزن مخصوص این سنگ ۲۵۰۰ کیلو گرم بر متر مکعب است. از ویژگی‌های برجسته این سنگ می‌توان به مقاومت بالا آن در برابر سایش و ضربه، فشار و گرما اشاره کرد. از دیگر ویژگی‌های مهم این سنگ سهولت در برش و شکل دادن، سبکی و صیقل پذیری بالا است. سنگ‌های تراورتن دارای رنگ‌ها و طرح‌های گوناگون می‌باشد. در واقع بروز رنگ‌های گوناگون در این سنگ به علت اختلاف در ترکیبات سنگ در هنگام رسوب گذاری می‌باشد و به صورت رگه‌ای است. به طور کلی هر چه میزان رگه‌ها و ناخالصی کمتر باشد سنگ تراورتن مستحکم‌تر می‌شود.
سنگ تراورتن در کجا تشکیل می‌شود؟
به طور معمول سنگ‌های تراورتن فقط در آب‌هایی که دارای مقدار زیادی کلسیم کربنات، پی اچ بزرگ‌تر از هشت باشد و همچنین غلظت مواد آن کم باشد، تشکیل می‌شود. در هنگام تشکیل سنگ‌های تراورتن دما هوا بالا و جریان آب سریع‌تر از۰.۵ الی ۳.۵ است. به طور کلی سنگ‌های تراورتن که آن را با نام سنگ رسوبی اهکی هم می‌شناسند از ته‌نشینی ذرات و رسوبات کانی‌ها متنوعی در دما بالا در غارهای آهکی یا اطراف چشمه‌های آب گرم به وجود آمده است. فرآینده دما، همچنین حضور مواد معدنی مختلف در محیط، باعث تغییر رنگ و ساختار تراورتن می‌شود.
این نوع سنگ‌ها در معادن حفر می‌شوند و به بلوک‌های تراورتن تبدیل می‌شوند، سپس برای برش آن را تحویل کارخانه می‌دهند. پس از برش بلوک‌ها به صورت اسلب، کاشی، سنگفرش، موزاییک و غیره، روکش مناسب تراورتن اعمال می‌شود.
سنگ تراورتن چگونه رنگ می‌گیرد؟
همانطور که پيش‌تر دریافتید سنگ تراورتن از ته‌نشینی رسوبات کانی‌ها در دما بالا تشکیل شده‌اند در واقع ته‌نشینی ذرات هر کانی در گرما شدید باعث بروز رنگ‌های گوناگون و متنوعی شده است. در حالت کلی وجود رنگ‌های گوناگون به علت کانی‌ها متنوعی است که در این سنگ وجود دارد. ما رنگ‌های گوناگون را به صورت رگه‌ای می‌توانیم در سنگ تراورتن مشاهده کنیم. به عنوان مثال فعال شدن ماده کربناته آراگونیت در دمای بالا و بارش باعث بروز رنگ سفید، قرمز، زرد و یا نارنجی در این سنگ‌ها شده است. و یا از ته‌نشینی رسوبات کلسیت رنگ‌های خاکستری، سفید، زرد یا گاها سبز در این سنگ‌ها دیده شده است. به صورت کلی اگر تنوع کانی‌های موجود در سنگ تراورتن کمتر باشد، رنگ آن روشن‌تر می‌شود. این تنوع رنگ در سنگ‌های تراورتن موجب شده است تا از این سنگ در طراحی داخلی و خارجی بسیاری از ساختمان‌ها استفاده کنند.
تاریخچه تراورتن
تا به اینجا دریافتید سنگ تراورتن چیست و در کجا تشکیل شده است. اما در ارتباط با تاریخچه این سنگ باید بگوییم برای اولین بار در دوران قرون وسطی و یا حتی ۷۵ سال قبل از میلاد مسیح در دل معادن نزدیک به آب‌های طبیعی و پر از املاح کشف شد. آثاری از این سنگ در دوره بسیار کهن هخامنشیان مشاهده شده و اگر تخت جمشید از بین نمی‌رفت ممکن بود کل دنیا آن را با نامی آریایی بشناسند. اما این سنگ که به مقدار زیاد در ایتالیا وجود دارد به سنگ نمای رومی مشهور است. در واقع ریشه اسم تراورتن به شهرستان‌های رومی که نزدیک معادن استخراج تراورتن بودند برمی‌گردد. سنگ تراورتن در بسیاری از آثار تاریخی رومیان دیده می‌شود؛ به عنوان مثال یکی از مشهورترین شگفتی‌های رومی تحت عنوان کولوسئم از این سنگ ساخته شده است. نماد کولوسئم محلی برای نبرد گلادیاتورها بوده و گنجایش پنجاه هزار تماشاگر را داشت پس طبیعتا چنین مکانی باید از مقاومت بسیار بالایی برخوردار باشد و استفاده از سنگ تراورتن این نیاز را برطرف می‌کرد.
سنگ تراورتن در سرزمین‌های ديگری مانند مصر نیز کشف شده بود. همانگونه که می‌دانید مصر به داشتن ساختمان‌های بلند و قدرتمند معروف است طبق گفته‌ها بسیاری از این ساختمان‌ها و کفشپوش قصر فرعونیان از این سنگ بوده است. یکی از دلایلی که از گذشته تا به کنون از این سنگ استفاده گسترده‌ای شده است در دسترس بودن آن می‌باشد که حتی امروزه از این سنگ برای نما بیرونی ساختمان‌ها استفاده می‌کنند.
ویژگی های سنگ تراورتن (Travertine)
تراورتن یک سنگ طبیعی مبتنی بر سنگ آهک است، اگرچه تفاوت‌های قابل توجهی بین این دو ماده وجود دارد. به طور خاص، تراورتن یک سنگ رسوبی شیمیایی بوده که عمدتا از مواد معدنی کربنات کلسیم تشکیل شده است.
ویژگی کلیدی سنگ تراورتن سوراخ‌های درون سنگ است که در اثر فرار دی‌اکسید‌کربن ایجاد می‌شود. بر خلاف گرانیت و مرمر، تراورتن ظاهری طبیعی دارد که با سبک‌های تزئینی معمولی مناسب است. از مهم‌ترین ویژگی‌های تراورتن، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- برش و صیقل‌دهی آسان
- مقاوم در برابر ضربه و سایش، با وجود سبکی
- تنوع زیاد رنگ
- عایق مناسب صوت و حرارت به‌خاطر وجود حفره‌ها
- وزن کمتر نسبت به سایر سنگ‌ها
- قیمت مناسب
- چسبیدن خوب به ملات به خاطر داشتن حفره
- مقاومت خوب در برابر فشار
- جذب آب بالایی دارند.
کاربرد سنگ تراورتن
سنگ تراورتن کاربردهای بسیاری دارد اما یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین کاربرد این سنگ در سنگ نمای ساختمان می‌باشد چراکه این سنگ دارای تخلخل بالا و چسبندگی خوب و مناسبی می‌باشد. علاوه بر موارد ذکر شده سنگی کاملا سبک است که با شرایط مختلف آب‌وهوایی سازگاری دارد و در برابر نور خورشید، گرما و فشار مقاوم است. اما از کاربردهای دیگر این سنگ مهم می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.
کفشپوش: ساختار لایه لایه سنگ تراورتن باعث شده است تا از احتمال سر خوردن بر روی کفشپوش تراورتن کاسته شود. اما بسیاری از افراد بر این معتقداند که این سنگ به علت تخلخل مقاومت خوبی ندارد بنابراین نمی‌تواند گزینه مناسبی برای کفشپوش باشد.
قرنیز دیواری
سنگ بغل پله
مصنوعات و تزئینات سنگی
کانتر آشپزخانه
سرویس بهداشتی
راه‌پله‌ها
سنگ اطراف شومینه
بنابراین با توجه به ویژگی‌ها و رنگ‌های متنوع و جذاب این سنگ می‌توان از آن در بسیاری از موارد استفاده کرد.
کجا می‌توان از سنگ تراورتن استفاده کرد؟
تراورتن یک سنگ فوق‌العاده مقاوم است که به‌طور گسترده در ساخت و ساز استفاده می شود. از سنگ تراورتن برای پوشش کف، دیوارها، سنگ فرش، محوطه های خارجی و حتی در داخل ساختمان‌ها استفاده می‌کنند. سنگ تراورتن به عنوان یک ماده بادوام و ظریف، برای کاربردهای مسکونی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد، از جمله کفپوش‌ها، میزهای کانتر، آبپاش‌های پشتی، اطراف شومینه، سنگ فرش‌های فضای باز برای پاسیوها و پیاده روها، اطراف استخرها.
مرسوم‌ترین کاربرد سنگ تراورتن، استفاده از آن در قالب نمای خارجی است. در نمای رومی به طور عمده از تراورتن به عنوان سنگ نما استفاده می‌شود. علاوه‌بر این، به عنوان قرنیز دیواری و سنگ بغل پله نیز کاربرد دارند. به طور کلی، این سنگ‌ها به خاطر سبک بودن، قیمت مناسب و چسبندگی خوب، کاربرد گسترده‌ای دارند.
معادن سنگ تراورتن در ایران و دنیا
معادن سنگ تراورتن در سراسر جهان به طور گسترده‌ای یافت می‌شوند و هر منطقه ممکن است، کیفیت خاص خود را داشته باشد. از کشورهایی که دارای معادن تراورتن هستند می‌توان به ترکیه، ایتالیا، اسپانیا، آمریکا و ایران اشاره داشت که سنگ آ‌ن‌ها با کیفیت است.
همانگونه که پيش‌تر گفته شد، سنگ تراورتن یکی از سنگ‌های کشف شده در ایران و ایتالیا و مصر می‌باشد. از جمله سنگ تراورتن استخراج شده در کشور عزیزمان ایران، می‌توانیم به سنگ عباس آباد و تراورتن آتشکوه اشاره کرد. علاوه بر این اصفهان، آذربايجان غربی، یزد و… از دیگر مناطق استخراج سنگ تراورتن می‌باشند. معدن تراورتن آق دره، معدن تراورتن زنجان، تکاب اردبیل نیز از جمله معادن معروف و مشهور استخراج تراورتن هستند.
